motor yağı ve eski tarih yazıları

motor yağı ve eski tarih yazıları a.m.,ûnfe meridiem (öğleden önce) sözcüklerinin kısaltması. Günün saatlerini O ile 24 arasındaki rakamlarla belirtmeyen angJo-sakson ülkelerde kullanılır.
AMADİ (Elechi), nijery^j yazar (Aliura 1934). Fizik ve mafematik öğrenimi gördü. Askeri ve siviJ resmi görevlerde bulundu. 1973’te Sunset in Biafra adh otobiyografik nitelikte bir kitap yayımladı. The Concubine (1966), The Great Ponds (1969) ve The Slave (¡978) adlı romanlarından oluşan üçlemesiyle (bu kitaplannda kırsal bölge nsanlarımn sorunlarım yansıttı) ün saldı.
ormamn işletilmesi ve değeıl ¡.al’ ilgili konuları, müdahale yönıJ’ çekleştirilecek işleri saptamatiır, Amenajmamn temel konulan k ma, avcüık, turizm ve rekreasyoj tim başlığı altmda odun, (01®)/ ürünler ile mantar, reçine, çmi ürünler incelenir; en yübekveıiı lanması için, hasat kesimiııiı idare süresi (kesim yaşıjvekijlt rek ormandan çıkarılacak ağaç in belirlenir. Koruma başlığı altuKİi,t na karşı koruma, yüksek dağ omi: tetikli içme suyu bulunan onmııliiî lendirilir. Avcıhk, turizm ve t(b başhğı altmda ise kent çevresiomi ulus^ parklar oluşturma hedefîln’ dahale yönteminin konusunu nan işletme tipi behrier: Kütüksi»!^ le yenilemeye ya da gençleştin# nan baltalık işletmesi; etoy****^ yenilemeye ya da gençleştinney*|j, koru işletmesi; her ikisinin kani®® baltalık işletmesi
•AMASYA (05), Karadeniz Brjlgesi’nin ¡ç kesiminde il ve kent. — Amasya ilinin nüfusu /985’te J980’e göre J7 002 anarak 35« 28i^a lyükse/di;’ama S990 da 357 /9J’e clüşiu. 1985-90 arasında nüfus arüşj hiz; İJ ve ilçe merkezlerinde %o 12,29. bucak ve köylerde %o|-9.92, ortalama %o-0.24 olarak gerçekleşti. Merkez, Merzi-bn ve Suluova dışındaki ilçelerin nüfusîa-ının azaldığı görüldü.
lamamözü ilçesinin kuruImasıyLa Amasya ine bagk ilçelerin sayısı merkez ilçe ile irlikte Tye yükseldi. 1990 sayımına göre çelerin nüfusları: Merkez 121 082
imasya kenti 57 288); Göyniicek 20 992 lerkez 2 678); Gümüşhacıköy 35 225 lerkez 14 170); Hamamözü 8 303 (mer-z 1 557); Merzifon 67 448 (merkez 40 1); Suluova 49 374 (merkez 36 223); İ9va 54 767 (merkez 10 197).
lATO (Giuümo), İtalyan siyaset adamı rino 1938). Hukuk öğrenimi gördü na Üniversitesi’nde öğretim üyeliği i. 1983’te Sosyalist BirUk Partisraden mıentoya girdi, 1987-89 arasında ha-bakanlığı yaptı. Haziran f 1992 de
•ALÜMİNYUM a.- ANStKL. 1991 veri-lerme göre dünya alüminyum üretimi 18 Mt’dur, bunun yandan biraz^ fazlası dört büyük üretici ülke tarafmdan karşılanır. motor yağı Dünya alüminyum üretiminde ilk sırayı 4 V4t’la ABD ahr. Arvida ile birlikte Smnt-..aurent bölgesi, Tennessee vadisi, Louisia-la ve Texsas çevresi. Columbia havzası kBD’nin en önemli üretim alanlarıdır. Es-i SSCB 2,4 Mt üretimle (özellikle Pavlo-ar, Krasnovarsk, İrkutsk ve Bratsk bölge-nde)(ikincijsırada yer almaktaydı. Kanada ,6 Mt ve Avustralya 1,25 Mt üretimle İnci ve üçüncü sırada olan ülkelerdir.
}Türkiye *de ise alüminyum üretimi ilk kez tibank Seydişehir tesislerinin açılmasıyla ^74’te gerçekleşti. Bu tarihten önce yalnız ırda ve iüıal mah külçe alüminyumdan zı tüketim mallan imal ediliyordu. Eti-tık Seydişehir alüminyum tesislerinin [>asite kullanımı 1985’te yüzde 90’a ştı ve 110 bin ton olan ülke alüminyum iyacınm yüzde 54’ünü (60 000 t) karşı-I. Türkiye bugün yurtdışmdan dümin-nu ham olarak almakta
•AMASYA (05), Karadeniz Bölgesi’nin kesiminde ü ve kent. — Amasya Üinin ı fusu 1985’te 1980’e göre 17 002 artaı 358 289fla|yükseldi; ama 1990’da 3 191’e düştü. 1985-90 arasmda nüfus ar hızı ü ve üçe merkezlerinde %o 12,29,1 cak ve köylerde %ol-9.92, ortala %o-0.24 olarak gerçekleşti. Merkez, Me fon ve Suluova dışındaki üçelerin nüfu: rımn azaldığı görüldü.
|)bm pcl f rahitr bulamadı t y^7″de, sosyaı vf ^ 5 ( iH/inıl- bunaJımJ?*’^ ve İMT ile yapılar» Koruşmelci sonunda Brezilya, Jamaika, Pe-u v*: hkvador’da maliye bakanlan istifa et ıiick zorunda kaldılar; Brezilya ve Panama’da genel grevler oldu, Alan Garcia Peru’daki bankaları milliJeştirdi; Ekvador’un dışsatımında yüzde 60’a varan düşme görüldü. Bu arada Meksika’da enflasyon oranı yüzde 140’a ulaştıysa da, petrol fiyaîian-nın dengelenmesi Meksika ve Venezueİa gibi ülkelerde kısmi bir rahatlama yarattı. Meksika’da yeniden yapılanma hareketleri sürdürüldü. Brezilya ve Peru’nun tMF ile aralanndaki görüş aynhklan keskinleşti Bölgenin toplam dış borçlarının 1982’de 296 milyar dolarken 1989 sonunda 427 milyara yükselmiş olması da, bölgenin içinde bulunduğu ekonomik bunahmı ortaya koydu.
Dünyafiın ) bu bölümü birçok küçük devlete aynİmıştır. Bölgenin belirgin özelliklerinden biri, pek çok sayısız çatışmaya sahne olmasıdır: Açık ya da gizli iç savaşlar; siyasal sivrilikler, etnik dışlama ve yoksul kesimin isteklerirün bastırılmak istenmesinden kaynaklanan çatışmalar; sımr çatışmaları; dış müdahaleler. Eski (Guatemala’da otuz beş yıldan uzun süre) ve yeni si-lahh çatışmalar, Orta Amerika’da iki yüz bini aşkm insanın Ölümüne, milyorüarcası-nm da göç ya da Ütica etmesine yol açmıştır. Arias planmm (Ağustos 1987) sağladığı derlemelere karşm, banş rastlantılara kal-ımş durumdadır. Çeşitli bölgelerde sivü hükümetlerin göreve gelmesi, gerçek anlamda bir demokrasinin kurulmuş olduğunu göstermemektedir. Çünkü birçok devlette, ABD desteğindeki askeri güçler te mel gücü oluşturmakta ve bu ülkelerde çol sık askeri darbeler olmaktadır. Çaüşmala rm tam anlamıyla kesilmemesinin başhc nedenleri, aşırı yoksulluk ve eşitsizlikle! ortadan kaldıracak köklü değişiklikleri gerçekleşmemesi. Uluslararası Para F< nu’nun zorlamasıyla alınan l’r II ve l’lkvador’ıla maliye hakanları isiila et lek /orunda kaldılai, Ht< /ı|ya vt l ana »ada genel grevleı oldu Alan (jarcia l*c-ı’daki hankaları millileştirdi, I’kvador’un ışsatımmda yüzde » motor yağı varan düşme gö-ıldu Bu arada Meksika’da enflasyon ora-yüzde 140’a ulaştıysa da, petrol fiyatları n dengelenmesi Meksika ve Venezuela bı ülkelerde kısmi bir rahatlama yarattı, eksika’da yeniden yapılanma hareketleri rdıiTÜldü BreziJya ve Peru’nun ÎMF ile alarmdaki görüş aynhkJarı keskinleşti, ügenin toplam dış borçlarımn 1982’de >6 milyar dolarken 1989 sonunda 427 lyara yükselmiş olması da, bölgenin için-bulunduğu ekonomik bunalımı ortaya ydu.
ınyanm ) bu bölümü birçok küçük devle-aynlmıştır. Bölgerün belirgin özellikle-den biri, pek çok sayısız çatışmaya sah-olmasıdır: Açık ya da gizli iç savaşlar; asal sivrilikler, etnik dışlama ve yoksul iimin isteklerinin bastırılmak istenmeden kaynaklanan çatışmalar; smır çatışları; dış müdahaleler. Eski (Guatemala otuz beş yıldan uzun süre) ve yeni sili çaüşmalar, Orta Amerika’da iki yüz i aşkm insamn ölümüne, milyonlarcası-da göç ya da ütica etmesine yol açmış-Arias planımn (Ağustos 1987) sağladığı içmelere karşm, banş rastlantılara kal-durumdadır. Çeşitli bölgelerde sivil ümetlerin göreve gelmesi, gerçek anda bir demokrasinin kurulmuş olduğu-göstermemektedir. Çünkü birçok dev-î, ABD desteğüıdeki askeri güçler te-gücü oluşturmakta ve bu ülkelerde çok askeri darbeler olmaktadır. Çatışmala-tam anlamıyla kesilmemesinin başhea inleri, aşın yoksulluk ve eşitsizlikleri dan kaldıracak köklü değişikliklerin ekleşmemesi, Uluslararası Para Fotin zorlamasıyla alman önlemlerle eko-ik ve toplumsal bunalımm artmasıdır at 1989’da Venezuela’da ayaklanma-Guyana’da çatışmalar). Çatışmalarm p gitmesinin bir başka nedeni de )’nin, iktisadi egemenliğinin yam sıra ık askeri müdahalelere de başvurması-\ralik 1989 Panama müdahalesi).
KUZEY AMERİKA ‘ ^” ^^İOLEŞİK DEVLETLE-
( ,m lij Miiiipjc/, KırmiJi f^aporte^ı fCronj-I ilt una Muerte anunciada) 11 98 I ¡ adıyla yayımlanan kısa romanıyla gem*, yankılar uyandırdı. Klasik bir dedektif oykü.sü tarzında yazılan rf>man, sinemaya da aktan)di Kolombiya’da 198) de yayımlanan Aiva-ıcz Gardeazabal’in Lo. Mio; adlı roman: Latin Amerika romanında sık rastlanan temalardan biri olan gelenekse! ari’tokrasıyı konu alır Şilili romancı Jose Donosc) Ei jardin de al lado’á’á (1981) Ispanya’da yaşayan genç bir çiftin deneyimlerinden yola çıkarak sürgünde yaşayanların köksüzlük duygusunu irdeledi. Jorge Edwardün E! museo de cera (1981) motor yağı katkısı adb romanı belirsiz bir Latin Amerika ülkesinde geçer Uruguay’da 1981 yılında yayımlanan Carlos Martinez Moreno’nun El Color que el inferno me escondiera ve Antorüo Lanre-ta’mn Volaverunt adb yapitlan önemli ödüller kazandı. Kolombiyab romancı Gabriel Garcia Marquez’in 1982 yiLmda Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanması, gözlerin Latin Amerika edebiyatı üzerine çevrilmesine yol açtı. Perulu Mario Vargas Llosa, Im guerra del fin del mundo’ (1981) XDC. yy. Brezüyasi’ndaki siyasal ça-tışmalan konu addı. Sürgünde yaşayan şilili yazarlardan Antonio Skarmeta, La insurrección adıyla yayımlanan romanmda, Nikaragua’daki siyasal mücadeleyi anlattı. Bir başka ünlü şilüi yazar Enrique Lihn’in düzyazı ve şürlerden oluşan bir kolaj denemesi olan Derechos de autor (1982), ilgi çekici bir yapıttır, Vargas Llosa, Contra viunto y marea’da (1983) yirmi yıllık denemelerini ve gazete yazılarım topladı. Kolombiyab yazar Alvarez Gardeazabal, 1984 yümda çıkan Pepe Botella^â^ Kolombiya’da sürgünde yaşayan bir ] kübalmm deneyimlerini anlattı. Meksika’nm önemü románenla-rmdan Maria Luisa Puga, Pardeo o pelig-rcı’da (1984) insamn içsel deneyimi üe, ifade ettiği deneyim arasmdaki temel çelişkiyi ana tema ob^ak işledL Meksikab Rafael IGaona ise, kısa romam Cada quien para su santo’d2i işçi smiñndan gelen bir lezbiyenin çocukluktan erişkinliğe kadar geçen dönemini anlattı. Uruguay’da uzun süren askeri diktatörlük döneminde Enrique Estrazu-las, Mario Benedetti, Salvator Puig, Eduardo Espina gibi şair ve yazarlar yurtdışmda yapıtlarım yazmayı sürdürdüler. Orta Amerika’daki siyasal istikrarsızlık edebiya-tm yaygmlaşmasım her zaman öniediyse de, guatemalah Roberto Quezada ve el Salvadorlu Hugo Lendo gibi yazarlar başanb yapıtlar verdiler. Meksikab Garios
M\.jNal Mvfvbklcf. etnik dtşSanxii ‘■e y<>ksui kksınnn ıstck.lcnmn basunimâk \?ıenme-•’mkit.n ka\Haklanan çatışmalar, ‘^mır çaiış-maian, dış müdahaleler F.skj tGuaiema-la da ouu K’ş yıldan u/un sure) ve yem st-t.dıh çalışmalar. Orta Amerika da ıkı vnız hım .ışkm insanın oiamune, milyoniarcası-mn da goç ya da ütica etmesine yol açnuş-nı Anas planının ( Ağustos 1987) sağladığı ilerlemelere karşın, banş rastlantılara kalmış durumdadır Çeşiüj bölgelerde sivil hukumeılenn göreve gelmesi, gerçek anlamda bir demokrasinin kurulmuş olduğunu göstermemekledir. Çünkü birçok devlette. ABD desteğindeki askeri güçler temel gücü oluşturmakla ve bu ülkelerde çok sık askeri darbeler olmaktadır. Çaüşmala-nn tam anlarmvia kesiimemesinin başbca nedenleri, aşın yoksulluk ve eşitsizlikleri ortadan kaldıracak köklü değişikliklerin gerçekleşmemesi. Uluslararası Para Fo-nu’nun zorlamasıv’la alınan önlemlerle ekonomik ve toplumsal bunahmm artmasıdır (Şubat I989‘da Venezuela’da ayaklanmalar. Guyana’da çaüşmalar). Çaüşmalann sürüp gitmesinin bir başka nedeni de ABD’nin. iktisadi egemenliğinin yam sıra sık sık askeri müdahalelere de başvurmasıdır (.\ralik 1989 Panama müdahalesi).
en uzun ve tehlikeli iç çaüşması Nikaragua’daki contralar (ABD taraman destekleniyorlardı) ile sandinistalar fasındaki çatışma, uzun ve çetin görüşmemden sonra, contralann 1990’da silahlan-B bırakmalanyla sona erdi. Salvador’da ^Aralık 1991’de gerillalar ile hükümet ^da bir ateşkes anlaşması imzalandı.
ikinci özelliğiyse, Orta ve Güney |®erika ülkelerini iktisadi açıdan hızla gemleri ddu.
^86’da Meksika ve Venezuela’nm dış Petrol fiyatlarındaki düşmeyle, motor yağı katkısı Arjantin’de 1985’te uygulanan planmdan esinlenen Brezilya, alacaklı ülkelerin tavsiyelerinden ^zaklaşan bir maliye politikası be-
•AMERİKA (LATİN), Amerika kıtasmm eski İspanyol ve portekiz sömürgelerini kapsayan bolümü. — Meksika’nın km^ey sı-runndan Ateş Ülkesi’ne (Tierra del Fuego) kadar uzanır ve Kuzey Amerika nm güne
Carlos Fuentes 1980’de yayımladığı Una Familia Lejana adh romamnda daha önce yapıtlarında görülen temalara ağırlık verdi. Octavio Paz, amerikalı şair Charles Tom-linson ile ortak yapıtı Air Bornliijos del Air^i yayımladı. Meksikah romancı Vicente Leñero, El Exangelio de Lucas Gaxilian adlı romamnda. Kutsal Kitap’tan yararlanarak çağdaş Meksika’daki toplum^ adaletsizlikleri deştirdi, 19801i y^arda Carlos Fuentes veCB dışişleri bakam And rey Gromiko,
Eylül 1984’te Beyaz Saray’da buluştular Bu buluşma, ABD-SSCB ilişkilerinin geliştirilmesi konusunda ilk adım oldu. Ardından, ABD’nin sosyalist blok ülkeleriyle üişldlerinde de bir yumuşama dönemi başladı. ABD Polonya’ya uyguladığı ekonomik ambargoya son verdi. Başkan Reagan,
26 Nisan-1 Mayıs arasmda Çin Halk Cumhuriyeti’ne bir gezi yaptı.
SSCB’de Mihail Gorbaçov’un başkan cinasıyla, ABD-SSCB üişkileri hızlandı.
3orbaçov ve Reagan 19-20 Kasım 1985’te Cenevre’de bir zirve topl^tısmdan sonra apdklan ortak açıklamada, üd ülke aramdaki silahlanma yanşma son vermeye ararlı olduklarım ve uluslararası ilişkiler-î banşçı bir sürecin gelişmesme katkıda cak bu anlaşmayla AvrupiJİ”! ılunacaiklarmı belirttiler. Ancak, tüm iyi büyük ölçüde tehlikeye giriyordu ^
D’nin ‘Tıldız Savaşları” diye adlandın-stratejik savunma programmdan vaz-nesini önerdi. Ayrıca stratejik silahlar-arşıhkh olarak yüzde 50 indirim yapıl-nı istedi. 11-12 Ekim 1986’da Izlan-ri J^eykjavik kentinde Gorbaçov ve ikinci kez bir araya geldiler. An-)u kez de ABD’nin “Yıldız Savaşlan” iinden ödün vermemesi, toplantınm yla sonuçlanmasmı önledi, n Reagan, Orta Amerika konusunda-ısetini, ikinci başkanlık döneminde dürdü. ABD’nin Orta Amerika ülke^ sözgelimi Salvador’a yaptığı askeri momik yardımlar artırıldı. Aynca
1988’de en önemli soı nında, tüm yıl boyunca etlpa] bütçe açığı ile, tüm orta-baidıliü kileyen kuraklık oldu. Yılın mııiı sun 1988’de yapılan başkanttap Cumhuriyetçi Parti’nin adayı G«ş yüzde 54 oyla kazandı. Dadı adayı Dukakis ise yüzde 46 om alabildi. Cumhuriyetçi biı bı^ı Meclis’i ise demokratlarla ık^ muoyu, başkanlık seçunlerineyü^ bir katılım gösterdi.
George Bush’m Ronald Reagan, hafazakârlann çok az rinde direterek, Beyaz düzem” yıkmaya, amerikan nilemeye kararlı, orta lun iktidara çıkışım t ge Bush ise bunun tam ray’daki kurulu düzenin alt>|!pı|’ ti
lanma yolunda yapılacak çalımala a katkı olması amacıyla hu key f ru -c “Pershing IJ” füzelerim gonj^me o-/ lu mayı kabul etti Bunun kar>ıhgjnda da ABD’nin ‘ Yıldız Savaşları diye adland n lan stratejik savunma programından vaz geçmesini önerdi. Ayrıca stratenk sıJah’a»^-da karşıJjkİJ olarak yüzde 50 mdınm >ap i-masını istedi 11-12 Ekim 1986 da fz^lar-da’nın ^^eykjavik kentinde Gorbaços /e Reagan ikinci kez bir araya geldiler Ancak, bu kez de ABD’nin ‘Yıldız Savaştan’ projesinden ödün yağ sızıntı önleyici vermemesi toplan umn I başarıyla sonuçlanmasım önledi y Başkan Reagan, Orta Amerika konusundaki siyasetini, ikinci başkanlık döneminde de sürdürdü. ABD’nin Orta Amerika ülkelerine, sözgelimi Salvador’a yaptığı asken ve ekonomik yardımlar artınJdı Aynca, Nikaragua’da Sandinist yönetime karşı mücadele eden Contralar’a silah yardımının sürdürülmesi kararleıştınldı. Bu arada Nikaragua limanlanna maym döşenmesmden CİA’nm sorumlu olduğu ortaya çıkınca. Nikaragua, ABD’yi Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve Uluslararası Adalet EH-vam’na şikjalyet etti. ABD ise, Güvenlik Konseyi’nde veto hakkım kullanırken (4 Nisan 1985^, Adalet Divam’nm Orta Amerika ile ilgili kararlarım iki yıl süreyle tam-mayacağım açıkladı (7 Ekim 1985).
ABD, 19801i yıllann ikinci yansında Libya ile ilişkilerinde bir gerginlik dönemi yaşadı. Libya’mn uluslararası teröre destek verdiğini öne sürerek, Libya’nm kendi ka-rasulan içinde saydığı. Büyük Sirt körfezine 6. Filo gemilerini gönderdi. Libya’nın bu gemilere füze ile saldırması üstüne, \BD uçaklan Libya’daki bir radar inerke-dni bombaladı; iki Libya gemisi batınidı Mart 1985). 15 Nisan 1986’da da İngüte-e’deki ABD üslerinden ve Akdeniz’de bu-ınan ABD uçak gemisinden kalkan uçak-tr, Trablusgaıp ve Bingazi’ye bir saldın iizenlediler.
>85 sonrasmda ABD ile İran ilişkilerinde r gelişme oldu. ABD ve İran yetkilileri asmda gizli görüşmeler yapıldığı agldan-yağ sızıntı önleyici